Պատրաստ եղիր դիմակայելու երկրաշարժին

«Առողջապահություն»հանդեսը բազմիցս անդրադարձել է երկրաշարժերի հետ կապված անվտանգության խնդիրներին, տպագրելով մի շարք հոդվածներ: Մեր հանրապետությունը գտնվում է սեյսմիկ ակտիվ շրջանում, իսկ վերջին ժամանակներում տարածաշրջանում երկրաշարժի ցնցումների քանակի ավելացմամբ պայմանավորված` նպատակահարմար ենք գտնում կրկին անդրադառնալ այդ խնդրին և հիշեցնել, որ ավելի հեշտ կլինի պահպանել հանգստությունն ու գործելու ունակությունը, եթե նախապես գիտեք ձեր անելիքը: Ամենակարևորը պետք չէ խուճապի մատնվել,«կորցնել գլուխը»: Պետք է պահպանել ինքնատիրապետումը, լինել հանգիստ ու կատարել կշռադատված գործողություններ:

Երկրաշարժերը տեղի են ունենում երկրակեղևի որոշակի զանգվածում կուտակված էներգիայի կտրուկ լիցքաթափման պատճառով: Վստահությամբ կարելի է միայն ասել, որ դրանք կապված են Երկրի ընդերքում ընթացող ֆիզիկաքիմիական պրոցեսների ու թերմոդինամիկ ռեժիմի փոփոխությունների հետ: Դրանք տեղի են ունենում այն դեպքում, երբ երկրակեղևի լեռնային ապարների որոշակի զանգվածում առաձգական լարումներն ու դեֆորմացիաները գերազանցում են այդ ապարների կարծրությանը: 

Ինչ անել երկրաշարժից առաջ

Բնակարաններում մի կատարեք շենքի սեյսմակայունությունը նվազեցնող ձևափոխություներ (հիմքը թուլացնող վերակառուցումներ, կրող պատերում որմնախորշերի բացում, տանիքներում ջրի բաքերի տեղադրում և այլն):

Շենքերի մուտքերը, աստիճանահարթակները և միջանցքներն ազատեք մեծածավալ առարկաներից, ստորին հարկերի պատուհանների մետաղյա անշարժ ճաղաշարերը դարձրեք շարժական, երկաթյա դռները փոխարինեք փայտյա դռներով, պահեստային ելքերն ազատ պահեք:

Ծանր սարքավորումները և կահույքն ամրացրեք հատակին կամ պատերին, դյուրավառ սարքերը, վտանգավոր նյութերով լի անոթները տեղադրեք պահարանների ստորին դարակների վրա կամ հատակին` հուսալիորեն ամրակցելով: Մահճակալները տեղադրեք պատուհաններից հեռու, կրող պատերի մոտ, և նրանց վերևում մի կախեք ծանր առարկաներ:

Նախապես որոշեք տան կամ աշխատատեղի ամենաանվտանգ տեղերը (հիմնական պատերը, հիմնական պատերի անկյունները, դրանց դռան բացվածքները, հենասյուները և այլն), որտեղ կարելի Է պատսպարվել մինչև ցնցումների ավարտը:

Ձեռքի տակ ունեցեք պայուսակ` առաջին բուժօգնության դեղարկղիկով, սննդի և ջրի մի քանի օրվա պաշարով, գրպանի լապտերով, տաք հագուստով և այլն:

Նախապես պայմանական անվտանգ վայր ընտրեք հնարավոր աղետից հետո հարազատների հետ հանդիպելու համար:

Ինչ անել երկրաշարժի ընթացքում

Հիշեցեք‚ որ նույնիսկ ավերիչ երկրաշարժի դեպքում շենքերը միանգամից չեն փլուզվում: Գյումրիի (9 բալ) ավերածությունների վերլուծությունը ցույց տվեց‚ որ 10 հարկանի շենքերը փլվել են առաջին ցնցումից 10-12 վայրկյան հետո: Դա այն ժամանակն է‚ որի ընթացքում փրկվելու համար որոշակի գործողություններ կկարողանաք ձեռնարկել:

Խուճապի չմատնվեք, շենքի ստորին` 1-ին և 2-րդ հարկերում գտնվելիս` անհապաղ դուրս եկեք և հեռացեք բաց, անվտանգ տարածություն: Վերին` 3-ից բարձր հարկերում գտնվելիս պատսպարվեք ապահով տեղում` կանգնեք շենքի միջին մասի հիմնական կրող պատերի‚ նրանցով կազմված անկյունների‚ դռան բացվածքների և հենասյուների մոտ` հեռու մնալով արտաքին պատերից և պատուհաններից: Շենքից դուրս մի եկեք‚ աստիճաններն ու սանդղավանդակները խցանված կլինեն խուճապահար մարդկանցով‚ վերելակները կարող են անջատվել ցանկացած պահի: Բացի դրանից‚ առաջին հերթին‚ սովորաբար‚ աստիճաններն ու սանդղակավանդակներն են փլվում: Ընկնող բեկորներից, թափվող ծեփակտորներից կարելի Է պաշտպանվել` մտնելով սեղանների, մահճակալների տակ կամ գլխավերևում պահելով աթոռ‚ պայուսակ կամ այլ իր:

Զգուշացեք ծանր ու մեծածավալ առարկաներից` պահարաններից‚ սառնարաններից‚ որոնք կարող են տեղաշարժվել և շրջվել:

Փողոցում գտնվելիս հեռացեք շենքերից և Էլեկտրահաղորդալարերից դեպի բաց տարածություն, իսկ եթե ավտոմեքենայով եք, այն կանգնեցրեք բարձրահարկերից հեռու և մնացեք տեղում մինչև ցնցումների ավարտը:

Եթե մետրոյում եք` խուճապի մի մատնվեք, ցնցման ժամանակ ամուր բռնվեք որևէ առարկայից‚ օրինակ, երկաթե ձողերից այնպես‚ որ չընկնեք: Հոսանքի անջատվելու դեպքում գնացքը ժամանակավորապես կկանգնի‚ մետրոյի կանգառում ինքնաբերաբար կմիանան վթարային լամպերը: Հետևեք կայարանի բարձրախոսով տրվող ցուցումներին:

Գիշերը տեղի ունեցող ստորգետնյա ցնցումների ժամանակ արթնանալիս` հնարավոր հրդեհներից խուսափելու համար, օգտվեք միայն գրպանի լապտերից, հագնվելու վրա ավելորդ ժամանակ չկորցնելով` վերցրեք անհրաժեշտ իրերով պայուսակը, փաստաթղթերը և գործեք տվյալ իրավիճակին համապատասխան:

Ինչ անել երկրաշարժից հետո

Փլատակներում գտնվելիս պետք չէ հուսահատվել: Եթե հնարավոր է, տեղափոխվեք անվտանգ տեղ կամ սողանցք բացելով ինքնուրյուն դուրս եկեք փլատակից` խուսափելով իրար վրա կուտակված մեծ բեկորներից: Փորձեք կապ հաստատել (գոռալ, հարվածել հնչեղ առարկաներով) հարևան փլատակներում և դրսում գտնվողների հետ:

Փլատակում գտնվելու առաջին օրերին չհայտնաբերվելու դեպքում խուճապի մի մատնվեք. անհրաժեշտ է խնայել ուժերը` ավելորդ շարժումներ չանել, սննդի առկայության դեպքում պաշարը բաժանել մի քանի մասի և խնայողաբար օգտագործել այն:

Միշտ հիշեք, որ ձեզ որոնում են և կփրկեն:

Եթե ձեր կացարանը քիչ է տուժել և հնարավոր է ապրել այնտեղ, ապա առաջին հերթին պետք է ստուգել` արդյո՞ք չեն վնասվել էլեկտրահաղորդալարերը, վառարանների ծխնելույզները, կոյուղին, չկա՞ գազի արտահոսք, չե՞ն թափվել վտանգավոր հեղուկները և այլն: Համաճարակներից (հատկապես ամռանը) և հրդեհներից խուսափելու համար անհրաժեշտ է խստորեն պահպանել սանիտարահիգիենիկ և հակահրդեհային կանոնները:

Դուք միշտ կարող եք փրկվել և փրկել ուրիշներին, եթե ժամանակին նախապատրաստվեք աղետներին: Հիշեք‚ որ երեխաները‚ ծերերն ու հիվանդները ձեր օգնության կարիքն ունեն: Նրանց մասին հոգալով` դուք չեք երկյուղի ձեր կյանքի համար և կարող եք ավելի հավասարակշռված գործել:

Հայաստանում գրանցված ուժգին երկրաշարժերի տարեգրությունից

Գառնի

1679թ. հունիսի 4, 9-10 բալ

Այդ երկրաշարժը բավական մանրամասն է նկարագրել Զաքարիա Քանաքեռցին.«Հունիս ամսի 4-ին աստվածասաստ իջավ Արարատյան երկրի վրա: Համբարձմանը հաջորդող երեքշաբթի օրը, օրվա յոթերորդ ժամին, երկիրն այնպես գոռաց, ինչպես ամպերն էին որոտում: Գոռալուց հետո ահագին դղրդյունով շարժվեց Արարատյան երկիրը: Այս երկրաշարժը եկավ Գառնիի կողմերից, և փուլ եկան բոլոր շինությունները: Բազմաթիվ գյուղեր քանդվեցին: Փլատակների տակ մնացածների մի մասին հազիվ կարողացան ազատել, իսկ ում չկարողացան ազատել, նրանց տները դարձան իրենց իսկ գերեզմանները: Մեռյալներն ավելի շատ էին, քան կենդանի մնացածները: Երկրաշարժը տևեց մինչև հոկտեմբեր ամիսը: Երկիրն ամեն oր գոռում էր: Դա տևում էր 3 oր, 4 oր, 5 oր, նորից երկրաշարժ էր լինում: Վնասը, սակայն, միայն առաջին օրը եղավ»:

Արարատ

1840թ. հուլիսի 2, 9-10 բալ

Արարատ լեռան երկրաշարժը Հայաստանի տարածքում տեղի ունեցած ամենաուժեղ երկրաշարժերից մեկն էր: Այն ընդգրկեց գրեթե 5000 կմ² տարածք` Թավրիզ, Օրդուբադ, Նախիջևան, Բայազետ, Երևան, Ալեքսանդրապոլ: Մեծ Արարատի փեշերից պոկված քարաբեկորները և ձյունը ծածկեցին Ակոռի գյուղը (զոհվեց 1000 մարդ) և Սուրբ Հակոբի եկեղեցին: Երկրաշարժն ուղեկցվում էր Արարատ սարից գազերի գոլորշիների և ջրահոսքերի ժայթքումով:

Լենինական

1926թ. հոկտեմբերի 22, 8-9 բալ

Հոկտեմբերի 22-ի Լենինականի երկրաշարժն ընդգրկեց մոտավորապես 45 կմ² տարածք: Լենինականում տներն ավերվեցին, եղան մարդկային զոհեր:

Զանգեզուր

1931թ. ապրիլի 27, 8-9 բալ

Զանգեզուրի երկրաշարժն ընդգրկեց գրեթե 100000 կմ² տարածք: Հայկական ԽՍՀ-ի և Նախիջևանի ինքնավար մարզի գյուղերի կեսն ավերվեց: Բնակչությունը տարհանվեց: Քանդվեցին Տաթևի վանքի եկեղեցիները, Տաթև գյուղի Սուրբ Մինաս եկեղեցին:

Սպիտակ

1988թ. դեկտեմբերի 7, 10-12 բալ

1988թ. դեկտեմբերի 7-ին, ժամը 11.41-ին երկրաշարժն ավերեց Հայաստանի հյուսիսը: Պաշտոնական տվյալներով երկրաշարժի ժամանակ զոհվեց 25 հազարից ավելի մարդ, 20 հազարը ստացավ տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ, 500 հազար մարդ դարձավ անօթևան: Ավերվեց Սպիտակ և Լենինական քաղաքների, ինչպես նաև շրջակա գյուղերի, բնակելի, վարչական և արտադրական շենքերի 85-90%-ը: 

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ